MIDI
Musical Instrument Digital Interface
Müzik Enstrümanı Dijital Arayüzü
MIDI’nin temelleri 1982 yılında Amerika’da NAMM toplantısında atılmıştır.
NAMM ilk başta National Association of Music Merchants olarak kurulan daha sonra International Association of Music Merchants olarak değiştirilen Müzik ürünleri,teknolojileri,enstrümanları üreten firmaların oluşturduğu topluluktur.
1982’deki toplantıda o yıllarda popüler synthesizer markalarından Sequential Circuits’in başında bulunan Dave Smith önderliğinde önemli synthesizer firmaları bir araya gelmiş ve tüm elektronik enstrümanlar ve cihazlar arasında müzik performans bilgilerini iletebilecek standart bir protokol üzerinde çalışmaya başlanmış.İlk çalışmaya UMI,Universal Musical Interface adını verilmiştir.Bir yıl sonra ise MIDI olarak değiştirip Sequential Circuits ve Roland tarafında 1983 yılında piyasaya sürülmüştür.
MIDI Nedir ?
MIDI, bir veri aktarım protokolüdür.
Protokol:İletişim protokolü veya ağ protokolü, iki ya da daha fazla bilgisayar arasındaki iletişimi sağlamak amacıyla verileri düzenlemeye yarayan, standart olarak kabul edilmiş kurallar dizisidir. İki sistem arasında iletişim için kullanılan dili, yani mesajlaşma kurallarını belirtir.
Yani MIDI;
elektronik enstrümanlar,bilgisayarlar,sequencer’lar ve bu standardı destekleyen diğer tüm elektronik ve dijital cihazlar arasında müzikal performans ve cihaz kontrolü gi bilgilerin akışını ve paylaşımını sağlayan dijital bir veri aktarım protokolüdür.
MIDI ses taşımaz! sadece veri(Data)taşır.
MIDI real time,gerçek zamanlı bir sistemdir.
SEQUENCER
Sequencer;performans,kontrol,zamanlama,tempo,tempo değişiklikleri,parça başı ve sonu ve diğer tüm MIDI verilerini kaydeden,daha sonra bu verilerin kullanıcı tarafından editlenmesini sağlayan cihaz veya yazılımdır.Sequencer üzerinde tüm bu verilerin kaydedilip edit edilmesi işlemi ise Sequencing adını alır.
İlk başlarda Hardware üniteler olarak tasarlanmıştır.Bunlar tek başına çalışan Stand-Alone Sequencer olarak adlandırılan cihazlar yada synthersizer’ların içinde bulunanlardı.Bilgisayar ve yazılımlar gelişmeye başladıkça ilk kullanılmaya başlanan Cubase olmuştur.Günümüzde bilgisayar tabanlı sistemler sadece bir sequencer veya audio editor olmaktan çıkmış ve içinde hem ses hemde midi özellikleri bulunan birer platform haline gelmiştir.Host olarak adlandırılan bu platformların en yaygın olanları Pro Tools,Logic,Cubase,Ableton’dur.
MIDI Bağlantı Tipi
Midi cihazlar arası bağlantı 5 pin bulunan DIN(Deutsche Industrie Normung) adlı konnektör kablolar ile yapılmaktadır.
standart MIDI DIN konnektörlerinde 1 ve 3 numaralı pinler boş olup (ileride gelişmeleri göz önüne alarak boş bırakılmıştır.) 2 numaralı pin şase(Shield)içindir.4 numaraları pin 5 Volt değerinde akım taşır.5 numaralı pin MIDI mesajlarını taşıyan tek uçtur.
Şase:shield yada sleeve adı verilir.Amacı bir iletken telin yüksek frekanslı gürültülerden ve dip seslerden korunmak amacıyla şase adı verilen telle sarılmasıdır.
MIDI cihazlar 3 farklı port bulunur;
IN:Dış kaynaktan gelen Midi mesajlarını cihaza iletilmesi içindir.Örnek olarak bir Synthesizer in portundan bağlandığında midi mesajları ve notaları cihaza aktarılır ve kendi üzerinde çalınabilir.
OUT: Midi in portunun tam tersine bir cihazın üzerindeki MIDI bilgi ve mesajlarını başka bir MIDI cihaza iletmek üzere kullanılır.
THRU:MIDI in portundaki bilgilerin bir kopyasını diğer MIDI cihazlara göndermek için kullanılır.
bu tip bağlantı biçimine Daisy Chain denir.
MIDI Mesajları
Midi mesajları iki farklı türden oluşur;
Status messages:Gönderilen bilginin türünü ve kanal numarasını içerir.Örnek olarak 5.kanaldaki notaya basıldı gibi.
Data messages:Status Mesajının değerini taşır.hangi notanın basıldığı bu notanın volümü velocity değeri gibi.Örnek olarak 4. oktav Do notası 118 şiddet değerinde.(C4, velocity 117).
MIDI mesajları bir Status(1 Byte) ve 2 Data(1+1 Byte) mesajından oluşur.1 byte 8 bit’ten oluşur.
Status ve Data byte’ları ayırt etmenin en kolay yolu sayısal değerlerindir. Data Byte 0-127 arasında
Status Byte ise 128-255 değerleri arasında değişir.
Ayrıca 5 Farklı Sistem Mesajı vardır;
Channel Voice Messages
Channel Mode Messages
System Common Messages
System Real-Time Messages
System Exclusive Messages
Channel Voice Messages
Channel voice mesajları MIDI komutları içinde en sık kullanılanlarıdır.Bu mesajlar müzikal performans ile ilgilidir.Toplam 7 adettir.
Note On:
Herhangi bir notaya basıldığında gönderilir.MIDI protokolünde her notanın bir numarası vardır.Kanal bilgisi,nota numarası,nota velocity bilgisi yer alır.Velocity değeri 0 ile 127 arasında değişir.0 değeri ses yok anlamındadır.en düşük değer ise 1 dir.(müzikal karşılığı pianissimo,pp dir.) en yüksek değer ise 127 dir.(fortissimo,ff)
Note Off:
bu mesaj basılı olan notanın artık çalınmadığı bilgisini içerir.
Channel Pressure:
Bazı MIDI klavyeleri tuşlara hangi şiddetle basıldığının yanısıra basılı tutarken daha fazla basınç uygulanıp uygulanmadığını da ölçebilir.Bu bilgi vibrato gibi bir modülasyonu tetiklemek için kullanılır.
Polyphonic Key Pressure:
prensipte Channel Pressure ile aynıdır.farkları ise her tuş için ayrı aftertouch bilgisi göndermesidir.
Control Change:
bu mesaj MIDI Continuous Controller adı verilen gerçek zamanlı (Real Time) kontroller için kullanılır.Her kontrolün bir numarası ve değeri vardır.
Program Change:
Bu mesaj ise MIDI enstrümanların üzerinde bulunan programların değişimi ve kontrolü için kullanılır.(Preset,Patch,Tone vs.)
Pitch Bend:
Bu mesaj MIDI enstrümanlarında seslerin Pitch’ini değiştirmek için kullanılır.genelde MIDI klavyelerin solunda olan tekerlek kontrolcüsü bu işlemi yapar.(Pitch Wheel)
Channel Mode Messages
Channel Voice mesajları müzikal performans ile ilgiliydi.Channel mode mesajları ise özel kontrol mesajları olarak düşünülebilir.Bu mesajlar bir MIDI cihazı veya enstrümanın MIDI mesajlara veya kontrollerine nasıl tepki verdiğini düzenler veya değiştirir.Bunlar;
All Sound Off
Bu komut tüm basılı olan ve uzayan sesleri susturur.
Reset All Controllers
Bu komut sürekli kontrolleri(Continuous Controllers) orjinal konumuna getiri.Örneğin Modulation Wheel 0
Local Control
Üzerinde klavye bulunan bir synthesizer iki ana bölümden oluşur.Klavyenin kendisi ve sesleri üreten synthesizer bölümü.Klavyeden çalınan notalar synthesizer üzerindeki sesleri tetikler ve aynı zamanda MIDI out portu aracılığıyla MIDI mesajlar gönderir.Local Control Off komutuna alınırsa klavye ve synthesizer birbirinden ayrılmış olur.
All Notes Off
Bu komut bütün basılı notaları sona erdirir fakat sesler release zamanlarında dolayı uzamaya devam eder.
Omni Mode On/Poly
bu konumda MIDI enstrümanı tüm MIDI kanallarından gelen notaları polifonik olarak çalar
Omni Mode On/Mono
burda ise monofonik konumda olduğundan aynı anda tek bir nota çalar.
Omni Mode Off/Poly
bu konumda ise MIDI enstrümanı sadece tek bir kanaldan gelen notalara tepki verir ve bunları polifonik olarak çalar
Poly Mode On
burda ise tek bir kanaldan gelen sadece bir nota çalar.
System Common Messages
System Common mesajları MIDI sistemindeki tüm cihaz ve enstrümanlara kanal numarası gözetmeden gönderir.Müzikal performans ile ilgisi yoktur fakat MIDI sistemlerinin kullanışlılığını ve özelliklerini arttırır.
MIDI Time Code(MTC)
MIDI sistemlerini,ses veya görüntü sistemlerine senkronize etmek için kullanılır.Time Code saat,dakika,saniye ve kare olarak zamanı esas alır.
Song Position Pointer
parça içindeki bir noktayı ölçü olarak belirlemek işaretlemek ve parçayı bu noktadan itibaren çalmak için kullanılır.
Song Select
Bird sequencer da hafıza da bulunan kayıtlı parçaları master sequencerda çalmak için kullanılır.DAW larda ve pluginlerde işlevi yoktur.
Tune Request
Eski analog synthesizeler de sesi üreten Oscillator devrelerin zamanla kendi içlerinde akordu kayardı.gelişmiş synthesizerle iç akordu sağlamak için tune düğmeleri bulunur.Tune request mesajı tune komutunu düğmeye basmak yerine MIDI üzerinden gönderen mesajdır.
End of Exclusive(EOX)
Bu mesaj system Exclusive mesajlarını sonlandırır.
System Real-Time Messages
System Real Time mesaj ve komutları MIDI sistemini senkronizasyonu için kullanılır.System Common mesajları gibi kanal numarası kullanılmaz
Timing Clock
Sequencer üzerinde parçanın temposu BPM olarak ayarlanır.Ancak sequencer işlem yaparken vuruş aralıkları çok daha küçük bölümlere ayrılır.Buna Timerbase,Clock Rate,Resolution veya PPQN(Parts-per-quarter note)denir.
Start
Tüm MIDI sequencer ve Drum Machine’ler üzerinde iki adet senkronizasyon opsiyonu bulunur.Internal sync ve externar sync.Sadece MIDI cihazların bulunduğu bir sistemde master cihaz internal sync konumunda kullanılır ve zamanlama bu cihaz üzerinden yapılır.Sistemdeki diğer cihazlar iser master cihazı takip edebilmek için external sync konumunu alır.Slave olarak adlandırılan bu cihazlar zamanlama referansını master cihazdan alırlar.Master sequencer üzerinde start yada play tuşuna basıldığında slave olarak çalışan diğer tüm MIDI cihazlarına star mesajı gönderilir.
Stop
Stop mesajı sistemdeki tüm MIDI cihazları durdurur.
Continue
Stop komutu ile durdurulan MIDI cihazların kaldığı yerden devam etmesi için kullanılır.
Active Sensing
MIDI kablosu içinde veri akışı tek yönlüdür.Mesajları gönderen cihaz gönderdiği mesajların diğer cihazlar tarafından alınıp alınmadığını ve cihazlar arasında veri akışının devam edip etmediğini bilemez.Veri akışında ve iletişimde sorun olduğunda hanging notes olarak tabir edilen istenmeyen şekilde uzayan sonlanmayan notlar ve benzeri probler ortaya çıkabilir.Olası bu tip problemleri önlemek için MIDI cihazlarına her 300 ms de bir active sensing mesajı gönderilir.İletişimde ve veri akışında bir sorun olduğunda bu active sensing mesajları karşı tarafa ulaşmaz.Bu mesajları alamayan MIDI enstrümanları veri almayı keser ve mevcut tüm notaları sonlandırır.
System Reset
Bu mesaj MIDI sistemindeki cihaz ve enstrümanların ilk açıldıkları ayarlarına geri dönmesi için kullanılır.
System Exclusive Messages
Channel Voice,Channel Mode ve System Common mesajlarını MIDI sistemindeki tüm cihazlara gönderir.Bu mesajları,sistemdeki tüm cihaz ve enstrümanların kendi aralarında iletişim sağlamasına yarayan ortak bir dil olarak bakılabilir.kısaca SysEx denir.diğer mesajlardan farklıdır.SysEx mesajları her cihaz ya da enstrüman için ayrıdır ve bu mesajlar cihazların ve enstrümanların kendilerine has özellik ve ayarları kontrol etmek için kullanılır
